Bir şeyi, olduğunun tersine göstermeye riyâyani gösteriş denir. Riyâ, âhiret amellerini yaparak, âhiret yolunda olduğunu göstererek, dünyâ arzûlarına kavuşmak demektir. Kısaca, dünyâ kazancına dîni âlet etmek, ibâdetlerini göstererek, insanların sevgisini kazanmaktır.
Başkalarının sevgisine ve övmelerine, iltifatlarına kavuşmak için, dünyâ işleri ile, onlara iyilik yapmak, riyâ yani gösteriş olur. İbâdet ile olan riyâ, bundan da dahâ kötüdür. Peygamber efendimiz;
(Başkalarına gösteriş için namâzını güzel kılan, yalnız olduğu zamân böyle kılmayan, Allahü teâlâyı tahkîr etmiş olur) buyurmuştur.
Bir kimse, namazını güzel kılar, rükû ve secdelerini tamam yaparsa, bu namaz sevinir ve nûrlu olur. Melekler, o namazı göğe çıkarır ve o namaz, namazı kılmış olana;
“Sen beni kusurlu olmaktan koruduğun gibi, Allahü teâlâ da, seni muhâfaza etsin” diye iyi duâ eder.
Şayet namaz güzel kılınmazsa, siyah olur. Melekler o namazdan iğrenir ve göğe götürmezler. O namaz, kılmış olana;
“Sen beni zâyi eylediğin, kötü hâle soktuğun gibi, Allahü teâlâ da seni zâyi eylesin” diye kötü duâ eder. Eşbâh’da buyuruluyor ki:

“Hâlis niyyet şarttır!”
“Bir ibâdette sevâb hâsıl olması için, bu ibâdetin sahîh olması şart değildir. Hâlis niyyet edilmesi şarttır. Hâlis niyyet ederek yapılan bir ibâdet, bilmeyerek fâsid olursa, sahîh olmaz. Fakat niyyet edildiği için, çok sevâb hâsıl olur. Meselâ, abdestli olduğunu zannederek, abdestsiz kılınan namâz sahîh olmaz. Fakat, niyyetine karşılık çok sevâb verilir. Necis yani pis olduğunu bilmediği suyu, temiz zannederek, bununla abdest alıp kılınan namâzın şartı noksan olduğu için sahîh olmaz ise de, niyyet mevcût olduğu için sevâb verilir. Şartlarına uygun olduğu için sahîh olan bir namâz, riyâ ile, gösteriş için kılınırsa, sevâb hâsıl olmaz.”
Nimeti göstermek için iyi ve kıymetli giyinmek müstehabtır. Bayramlarda, topluluklarda, güzel, süslü giyinmek mubâhdır. Her zamân böyle giyinmek iyi değildir. Öğünmek için, gösteriş için giyinmek mekrûhtur. Gösteriş için, öğünmek için, nimeti göstermek, cemâl olmaz, kibir olur ve nefsin zayıf, azgın olduğunu gösterir. Gösteriş için namâz kılmak da riyâkârlıktır. Böyle namâz kabûl olmaz. Hadis-i şerifte;
(Dünyâda riyâ ile ibâdet edene, kıyâmet günü, ey kötü insan! Bugün sana sevâb yoktur. Dünyâda kimler için ibâdet ettin ise, sevâblarını onlardan iste denir) buyurulmuştur.
Mansûr bin Ammâr hazretleri şahit olduğu bir hadiseyi şöyle anlatır:
“Benim tanıdığım bir kimse vardı. İbâdetini yapar, geceleri teheccüd namazı kılar, gözünden yaş eksik olmazdı. Epey bir zaman onu görememiştim. Araştırdığımda hasta olduğunu öğrendim ve evine gittim. Evinde perişan bir halde yatıyordu. Yüzü siyahlaşmış, dudakları şişmiş, gözleri masmâvi olmuştu. Kendisine;
-Ey kardeşim! Lâ ilâhe illallah, de. Bunu dilinden bırakma dedim. Gözlerini bana dikip kızgın kızgın baktı. Sonra gene kapattı. Tekrar aynı sözü söyledim ve;
-Eğer Lâ ilâhe illallah demezsen, senin cenâzeni yıkamam, namazını kılmam dedim. Tekrar gözlerini açıp;
-Ey Mansûr, bu Kelime-i tevhîd ile benim arama bir engel kondu, deyince, Lâ havle velâ kuvvete illâ billahil aliyyil azîm, dedim. Sonra ona;
-Ey arkadaş! Sen namaz kılıyordun, oruç tutuyordun, geceleri teheccüd namazı kıldığını söylüyordun ne oldu bu ibâdetlerin? diye sorunca;

“Gösteriş olarak
yapıyordum!”
-Evet bunları yapıyordum. Fakat Allah için değil, insanlar görsün diye, gösteriş olarak yapıyordum. Kendi başıma evime çekilince, kapıyı kapatıp, perdeyi çeker içki içer, Rabbime isyân edip, günâh işlerdim. Bu halde iken, bir hastalığa yakalandım. Rabbime, şifâ ihsân ederse, bir daha günah işlemeyeceğime, ibâdetlerimi de Allah rızâsı için yapacağıma dair söz verdim, tövbe ettim. İyi olunca yine isyâna devam ettim. Bu hâl, birkaç kere tekrar etti. Ama ben her iyi oluşumda yine isyâna devam ettim ve şimdi gördüğün haldeyim ve bana tövbemin de artık kabul edilmeyeceği söyleniyor, dedi.
Bunları anlatınca, ibret ve dehşet içinde yanından ayrıldım. Evinden biraz uzaklaşınca, öldü haberini aldım. Allahü teâlâdan sonumuzu hayır eylemesini dileriz. Nice kimseler çok namaz kılıp, oruç tuttuğu halde şeytana ve nefsine uyup sapıtmıştır!”
Netice olarak ibâdet, Allahü teâlânın rızâsına kavuşmak için yapılır. Başkasının muhabbetine, ihsânına kavuşmak için yapılan ibâdet, ona tapınmak olur. Allahü teâlâya ihlâs ile ibâdet etmemiz emrolundu. Peygamber efendimizin buyurduğu gibi:
(Allahü teâlâ buyuruyor ki, benim şerîkim, ortağım yoktur. Başkasını bana şerîk eden, sevâblarını ondan istesin. İbâdetlerinizi ihlâs ile yapınız! Allahü teâlâ, ihlâs ile yapılan amelleri kabûl eder.)